پایان نامـه کارشنـاسی ارشـد رشته علوم سیاسی با عنوان
بررسی رابطه میان احساس عدالت در نزد جوانان تهرانی و هویت ملی
چكیده:
در پژوهش حاضر مسأله اصلی این است که آیا میان احساس عدالت و هویت ملی در بین جوانان رابطه ای وجود دارد؟ یکی از مسائلی که در حال حاضر توجه اندیشمندان و محققان و سیاستگزاران را بخود جلب نموده است بحران هویت خصوصاً در میان جوانان می باشد. پیشرفت و توسعه در عرصه ارتباطات و اطلاعات بطور یقین الگوهای زندگی، ارزشها و هنجارهای مردم جوامع را دچار دگرگونی می کند و چنانچه این تغییرات منجر به از بین رفتن هویت جوامع شود کیستی و چیستی آنها را زیر سؤال می برد و اعضای جامعه دچار سردرگمی و به معنایی بی هویتی می شوند.
در این پژوهش به عنوان متغیر مستقل فرضیه اصلی تحقیق این است که «هر چقدر احساس عدالت در میان جوانان بیشتر باشد هویت ملی آنان قوی تر است»متغیر مستقل، احساس عدالت است با ابعاد سیاسی، اقتصادی، منزلتی و فرهنگی و متغیر وابسته هویت ملی است. این تحقیق با استفاده از روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه در قالب 40 سؤال در میان جوانان 29-18 تهرانی با حجم نمونه 371 نفر و با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از محدوده شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تهران از هر منطقه تعدادی بلوک تعدادی خانوار و نهایتا از خانوار ها با افراد 29-18 ساله مصاحبه انجام گرفته است.
در این تحلیل ابتدا رابطه هویت ملی با متغیرهای مستقل احساس عدالت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و منزلتی سنجیده شد و رابطه مذکور حاکی از آنست که بین متغیرهای مستقل (ابعاد عدالت) با بعد فرهنگی، زبانی و تاریخی هویت ارتباط معناداری وجود نداشته است اما رابطه میان ابعاد عدالت با بعد اجتماعی و جغرافیایی هویت که به معنای احساس عاطفه نسبت به اعضای اجتماع ملی و احساس تعلق و وفاداری نسبت به آب و خاک و مرزهای جغرافیایی در برابر خطرات احتمالی می باشد مثبت و معنی دار می باشد.رابطه ابعاد احساس عدالت با هویت سیاسی (تعهد و تعلق افراد نسبت به نظام سیاسی و دولت) مثبت و معنی دار است. در مورد ارتباط ابعاد احساس عدالت با هویت مذهبی نتایج گویای آن است که احساس عدالت سیاسی و احساس منزلتی با هویت مذهبی دارای ارتباط معنی دار مثبتی است و این در حالی است که بین احساس عدالت اقتصادی و احساس عدالت فرهنگی با هویت مذهبی ارتباط معنی داری مشاهده نشده است.
کلمات کلیدی:
عدالت
جوانان
هویت ملی
عدالت منزلتی
عدالت سیاسی
عدالت توزیعی
1 بیان مسأله
هویت ملی را میتوان مهمترین و فراگیرترین و بالاترین سطح هویت دانست. هویت به معنای «چه كسی بودن» از نیاز طبیعی انسان به شناخته شدن یا معرفی‌شدن به كسی یا جایی نشأت میگیرد. این احساس نیاز به تعلق، نیازی ذاتی و اساسی است كه در هر فردی وجود دارد. از یك منظر میتوان گفت مقوله‌ای به نام هویت سابقه‌ای به بلندای تاریخ بشریت دارد. هویت ملی روند پاسخگویی آگاهانه یك ملت به پرسشهایی پیرامون خود، گذشته، كیفیت خاستگاه، حوزه تمدنی، جایگاه سیاسی ـ اقتصادی، فرهنگی و ارزشهای مهم تاریخی خود است. در تعریف هویت ملی آنرا احساس تعلق و تعهد نسبت به اجتماع ملی و كل جامعه ای كه فرد در آن عضویت دارد دانسته‌اند. در این تعریف، باورها، ارزشها و هنجارها، تاریخ، دین، آداب و رسوم، ادبیات، اسطوره‌ها و ... جای دارد. در دهه‌های اخیر بحث درخصوص هویت ملی اهمیت وافری پیدا كرده است.
یكی از مسایلی كه اكنون محور بحث بسیاری از دانشمندان، محققان و سیاستگذاران است بحران هویت خصوصاًُ در بین جوانان میباشد. در عصر كنونی با پیشرفت چشمگیر در عرصه ارتباطات و اطلاعات و نفوذ بسیار وسیع وگسترده الگوهای مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، افراد با هجوم انبوهی از اطلاعات، ارزشها و الگوها روبه رو هستند و مسلماً هویت به عنوان مجموعه‌ای از عواطف، احساسات، ارزشها و تعلقات، در این مسیر دچار تحولات مهمی خواهد شد. زمانی كه افراد از هویت‌های قبلی خود جدا شده و به هویت‌های جدید نیز نمی‌توانند بپیوندند دچار بلاتكلیفی و سردرگمی می‌شوند. در این وضعیت، افراد با پرسشهایی از قبیل ما كه بوده و هستیم و چه باید باشیم روبرو خواهند شد. این حالت بلاتكلیفی و سردرگمی زمینه لازم برای آسیب‌‌پذیری جامعه و مردم در برابر عوامل خارجی و نفوذ فرهنگهای مختلف را مساعد می‌سازد.
بر اساس برخی مطالعاتی که انجام شده است تغییراتی که نهایتاً ممکن است به بحران منجر شود در جامعه ما وجود دارد و نشانه های زیادی از آن دیده می شود. فاصله فرهنگی میان نسلهای مختلف، کاملاٌ مشهود است و مؤلفه های اساسی مطرح در میان نسل اول با مؤلفه های اساسی نسل بعد تفاوت بنیادی پیدا کرده است. بسیاری از اعتقادات، باورها و سنتهای نسل اول به عنوان اموری مورد تردید برای نسل کنونی در آمده است و جوانان امروز نسبت به آن بی اعتنا شده اند.بركسی پوشیده نیست كه كشور ما از لحاظ فرهنگ و تمدن از غنای فراوانی برخوردار است. «آنتونی اسمیت» تعبیر جالبی را درخصوص هویت ملی به كار می‌برد و آنرا «بازتولید و بازتفسیر دائمی الگوی ارزشها، نهادها، خاطرات، اسطوره‌ها و سنت‌هایی كه میراث متمایز ملت‌ها را تشكیل می‌دهند و تشخیص هویت افراد با آن الگو و میراث و یا عنصر فرهنگی امكانپذیر است» (30:1383) می‌داند. براین اساس هر ملتی می‌بایست توانایی تغذیه اعضای خود از این میراث را داشته باشد و به بازتولید، بازآفرینی و تداوم آن همت گمارد. اگر ملتی متكی بر پشتوانه عظیم و زندگی و میراث‌های ملی خود نباشد، نمی‌تواند هویت و وجود خویش را به اثبات برساند.
فهرست مطالب
فصل اول: كلیات طرح
1-1 بیان مساله.......................................................2
1-2 اهمیت و ضرورت پژوهش............................5
1-3 اهداف پژوهش..............................................6
1-4 سؤالات پژوهش(سؤال اصلی و فرعی).........7
1-5 فرضیه اصلی.................................................8
1-6 تعریف مفاهیم...............................................9
1-7 متغیرهای مستقل و وابسته............................12
1-8 روش تحقیق ...............................................12
1-8-1 شیوه جمع‌آوری اطلاعات.......................12
1-9 پیشینه تحقیق...............................................13
1-9-1 تحقیقات داخلی......................................13
1-9-2 تحقیقات خارجی....................................21
1-10 جایگاه تحقیق حاضر نسبت به تحقیقات دیگر.....25
فصل دوم: چارچوب نظری
2-1 پیشینه موضوع هویت.................................28
2-1-1 پیشینة مفهومی.......................................28
2-1-2 انواع هویت...........................................29
2-1-2-1 هویت فردی.....................................29
2-1-2-2 هویت جمعی....................................30
2-2 هویت ملی..................................................32
2-2-1 دولت.....................................................34
2-2-1-1 ویژگی دولتهای مدرن....................36
2-2-1-2 حكومـت..........................................36
2-2-2 ملـت.......................................................37
2-3 ابعاد هویت ملی............................................43
2-3-1 بعد اجتماعی............................................43
2-3-2 بعد تاریخی..............................................44
2-3-3 بعد جغرافیایی..........................................45
2-3-4 بعد سیاسی...............................................45
2-3-5 بعد دینی...................................................45
2-3-6 بعد فرهنگی.............................................46
2-3-7 بعد زبانی.................................................46
2-4 پیشینه نظری هویت......................................46
2-4-1 سطح كلان...............................................48
2-4-2 سطح خرد................................................54
2-4-3 دیدگاه تلفیق‌گرایان (جامعه‌شناسان معاصر)........68
2-5 مفهوم سازی هویت ملی (هویت جامعه ای)........81
2-6 پیشینه موضوع عدالت..................................85
2-6-1 چارچوب مفهومی...................................85
2-6-2 دسته‌بندی‌های مختلف عدالت................92
2-6-3 پیشیته نظری مفهوم عدالت.....................96
2-6-3-1 از دوره اندیشه اسطوره‌ای تا رنسانس.97
2-6-3-2 عدالت در اندیشه های قرون میانه......100
2-6-3-3 عدالت در اندیشه متفكران دوران بعد از رنسانس...101
2-7 مفهوم‌سازی عدالت......................................127
2-8 فرضیه های تحقیق.......................................143
فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق
3-1 واحد تحلیل و سطح تحلیل.........................147
3-2 روش سنجش و ابزار گردآوری اطلاعات....147
3-3 تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق ....148
3-4 جامعه آماری................................................153
3-5 حجم نمونه..................................................153
3-6 شیوة نمونه گیری.........................................154
3-7 روایی و اعتبار پرسشنامه..............................155
3-8 نحوة تكمیل پرسشنامه................................157
3-9 روش‌های تجزیه و تحلیل داده ها................157
3-10 محدودیت‌های تحقیق................................157
فصل چهارم: تبیین جایگاه هویت در میان جوانان
4-1 بخش اول: یافته های توصیفی.......................160
4-1-1 سیمای پاسخگویان...................................160
4-1-2 تبیین جایگاه هویت در میان جوانان.........173
4-1-2-1 بعد اجتماعی هویت (متغیر وابسته).....173
4-1-2-1-1 شاخص بعد اجتماعی هویت.175
4-1-2-2 بعد تاریخی هویت...............................176
4-1-2-2-1 شاخص بعد تاریخی هویت.............178
4-1-2-3 بعد جغرافیایی هویت...........................179
4-1-2-3-1 شاخص بعد جغرافیایی هویت.........180
4-1-2-4 بعد سیاسی هویت................................181
4-1-2-4-1 شاخص بعد سیاسی هویت.............183
4-1-2-5 بعد دینی هویت...................................184
4-1-2-5-1 شاخص بعد دینی هویت.................185
4-1-2-6 بعد فرهنگی هویت..............................186
4-1-2-6-1 شاخص بعد فرهنگی هویت...........187
4-1-2-7 بعد زبانی هویت.................................188
4-1-2-7-1 شاخص بعد زبانی هویت...............189
4-1-2-8 شاخص كلی هویت...........................190
4-1-2-9 مقایسه ابعاد شاخص هویت...............191
4-1-3 تبیین جایگاه عدالت در میان جوانان.......192
4-1-3-1 احساس عدالت سیاسی (متغیر مستقل)...192
4-1-3-1-1 شاخص احساس عدالت سیاسی....195
4-1-3-2 احساس عدالت اقتصادی....................196
4-1-3-2-1 شاخص احساس عدالت اقتصادی.198
4-1-3-3 احساس عدالت فرهنگی...................199
4-1-3-3-1 شاخص احساس عدالت فرهنگی..200
4-1-3-4 احساس عدالت منزلتی.......................201
4-1-3-4-1 شاخص احساس عدالت منزلتی....203
4-1-3-5 شاخص كلی احساس عدالت.............204
4-1-3-6 مقایسه شاخصهای فرعی احساس عدالت توزیعی (متغیر مستقل)......205
4-1-3-7 مشروعیت دولت (متغیر مستقل و واسطه)..........206
4-1-3-8 شاخص مشروعیت دولت.................208
4-2 بخش دوم: سنجش (نسبت سنجی) رابطه عدالت و هویت ملی در میان جوانان.......................................209
4-2-1 رابطه بین بعد اجتماعی هویت ملی و ابعاد احساس عدالت (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، منزلتی).................209
4-2-2 رابطه بین هویت تاریخی وابعاد احساس عدالت..................................................................................210
4-2-3 رابطه بین هویت جغرافیایی و ابعاد احساس عدالت............................................................................210
4-2-4 رابطه بین هویت سیاسی و ابعاد احساس عدالت.................................................................................211
4-2-5 رابطه بین هویت مذهبی و ابعاد احساس عدالت.................................................................................212
4-2-6 رابطه بین هویت فرهنگی و ابعاد احساس عدالت...............................................................................212
4-2-7 رابطه بین هویت زبانی و ابعاد احساس عدالت...................................................................................213
4-2-8 رابطه بین هویت ملی و احساس عدالت سیاسی.................................................................................213
4-2-9 رابطه بین هویت ملی و احساس عدالت اقتصادی...............................................................................214
4-2-10 رابطه بین هویت ملی و احساس عدالت منزلتی................................................................................214
4-2-11 رابطه بین هویت ملی و احساس عدالت فرهنگی.............................................................................214
4-2-12 رابطه بین هویت ملی و احساس عدالت..........................................................................................214
4-2-13 رابطه مشروعیت نظام سیاسی با ابعاد هویت ملی..............................................................................215
4-2-14 رابطه بین هویت ملی و مشروعیت نظام سیاسی..............................................................................215
4-2-15 رابطه بین احساس عدالت و مشروعیت نظام سیاسی........................................................................216
4-2-16 رابطه بین هویت ملی و تعداد موارد استفاده از رسانه‌های خارجی...................................................216
4-2-17 رابطه بین هویت ملی و سفرخارجی فرد و گروه مرجع....................................................................217
4-2-18 رابطه بین هویت ملی و تعلق قومی فرد............................................................................................218
4-2-19 هویت ملی و تحصیلات.....................219
4-2-20 هویت ملی و شغل..............................220
4-2-21 هویت ملی و پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی...........................................................................................221
4-2-22 هویت ملی و جنسیت پاسخگویان.......222
4-3 بخش سوم: رگرسیون چند متغیره با روش گام به گام..............................................................................222
4-4 بخش چهارم: تحلیل مسیر...........................226
4-4-1 کنترل متغیر مشروعیت نظام سیاسی........229
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1 نتایج توصیفی........................................................................................233
5-1-1 ویژگیهای زمینه ای پاسخگویان....................................................233
5-1-2 توصیف متغییرهای مستقل و وابسته............................................234
5-2 نتایج تحلیلی..........................................................................................239
5-2-1 فرضیه اصلی تحقیق.......................................................................240
5-2-2 نتیجه مهم تحقیق........................................................................244
5-3 پیشنهادات.........................................................................................247
5-3-1 پیشنهاد به محققین......................................................................247
5-3-2 پیشنهاد به مسئولین.....................................................................247
فهرست منابع.............................................................................................250
چکیده انگلیسی.........................................................................................257
فهرست جدول‌ها
جدول 3-1: تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق.............................................................................150
جدول 3-2: عناوین متغیرها و سطوح سنجش و ابزار سنجش آنها...............................................................154
جدول 3-3: نتایج تحلیل روایی متغیرهای اصلی تحقیق................................................................................156
جدول 4-1: میانگین سن پاسخگویان..............160
جدول 4-2: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب جنسیت...........................................................................161
جدول 4-3: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب محل تولد.........................................................................161
جدول 4-4: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب قومیت والدین و تعلق قومی فرزندان...............................162
جدول 4-5: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب میزان تحصیلات والدین و پاسخگویان............................164
جدول4-6: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب مذهب...............................................................................165
جدول4-7: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب وضعیت فعالیت.................................................................165
جدول 4-8: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب شغل پدر و شغل پاسخگویان (در صورت اشتغال).........166
جدول 4-9: میانگین درآمد پدر پاسخگویان(به تومان)..................................................................................167
جدول 4-10: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب پایگاه اقتصادی اجتماعی پاسخگویان...........................167
جدول 4-11: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب منطقه محل سكونت.....................................................168
جدول 4-12: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب مطالعه یا عدم مطالعه روزنامه.......................................168
جدول 4-13: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب مطالعه روزنامه‌ها و مجلات خارجی...........................169
جدول 4-14: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب استفاده از برنامه‌های ماهواره.......................................170
جدول 4-15: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب استفاده از اینترنت........................................................170
جدول 4-16: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب سایت‌های مورد استفاده...............................................171
جدول 4-17: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب استفاده از رسانه های ارتباطی خارجی........................171
جدول 4-18: تعداد رسانه‌های مورد استفاده پاسخگویان..............................................................................172
جدول 4-19: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب مسافرت به كشورهای خارجی....................................172
جدول 4-20: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب گویه‌های بعد اجتماعی هویت.....................................173
جدول 4-21: توزیع نسبی جمعیت نمونه بر حسب اولویت انتخاب فرد خارجی و ایرانی..........................174
جدول 4-22: میانگین، میانه و انحراف معیار شاخص هویت اجتماعی.........................................................175
جدول 4-23: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های بعد تاریخی هویت.......................................176
جدول 4-24: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های بعد جغرافیایی هویت..................................179
جدول 4-25: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های بعد سیاسی هویت.......................................181
جدول 4-26: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های بعد دینی هویت..........................................184
جدول 4-27: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های بعد فرهنگی هویت.....................................186
جدول 4-28: توزیع نسبی جمعیتی نمونه برحسب گویه‌های بعد زبانی هویت..........................................188
جدول 4-29: توزیع شاخص كلی هویت.....190
جدول 4-30: مقایسه ابعاد مختلف شاخص هویت (100ـ0 = )......................................................191
جدول 4-31: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های احساس عدالت سیاسی..............................192
جدول 4-32: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های احساس عدالت اقتصادی...........................196
جدول 4-33: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های احساس عدالت فرهنگی............................199
جدول 4-34: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های احساس عدالت منزلتی..............................201
جدول 4-35: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب میزان اعتبار افراد بر اساس شایستگی........................203
جدول 4-36: میانگین شاخصهای فرعی احساس عدالت.......................................................................205
جدول 4-37: توزیع نسبی جمعیت نمونه برحسب گویه‌های مشروعیت دولت.......................................206
جدول 4-38: ضرایب همبستگی بین هویت اجتماعی و انواع احساس عدالت........................................209
جدول 4-39: ضرایب همبستگی بین هویت تاریخی و ابعاد احساس عدالت..........................................210
جدول 4-40: ضرایب همبستگی بین هویت جغرافیایی و ابعاد احساس عدالت......................................210
جدول 4-41: ضرایب همبستگی بین هویت سیاسی و ابعاد احساس عدالت...........................................211
جدول 4-42: ضرایب همبستگی بین هویت مذهبی و ابعاد احساس عدالت...........................................212
جدول 4-43: ضرایب همبستگی بین هویت فرهنگی و ابعاد احساس عدالت.........................................212
جدول 4-44: ضرایب همبستگی بین هویت زبانی و ابعاد احساس عدالت.............................................213
جدول 4-45: ضرایب همبستگی بین مشروعیت و ابعاد هویت...............................................................215
جدول 4-46: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی برحسب تعداد موارد استفاده از رسانه‌های خارجی......216
جدول 4-47: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی برحسب سفر خارجی فرد.............................................217
جدول 4-48: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی بر حسب مسافرت گروه مرجع به خارج از کشور........217
جدول 4-49: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی بر حسب سکونت گروه مرجع در خارج از کشور........217
جدول 4-50: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی برحسب احساس تعلق قومی فرد.................................218
جدول 4-51: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی برحسب میزان تحصیلات پاسخگویان..........................219
جدول 4-52: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی بر حسب شغل پاسخگو................................................220
جدول 4-53: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی بر حسب شغل پدر.......................................................220
جدول 4-54: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی برحسب پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی.............................221
جدول 4-55: آزمون آنالیز واریانس هویت ملی برحسب جنسیت پاسخگویان.......................................222
جدول 4-56: نتایج رگرسیون چند متغییره223
جدول4-57: نمایش میزان تاثیر مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مدل بر هویت ملی..............................227
جدول 4-58: رابطه میان متغیر مستقل اصلی و وابسته تحقیق با کنترل متغیر مشروعیت نظام سیاسی...229
جدول 4-59: رابطه میان هویت ملی و ابعاد احساس عدالت با کنترل متغیر مشروعیت نظام سیاسی....229
فهرست نمودارها
نمودار 4-1: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص هویت اجتماعی.......176
نمودار 4-2: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص بعد تاریخی هویت..178
نمودار4-3: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص بعد جغرافیایی هویت.........181
نمودار4-4: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص بعد سیاسی هویت....183
نمودار 4-5: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص هویت دینی..............185
نمودار 4-6: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص بعد فرهنگی هویت.188
نمودار 4-7: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص بعد زبانی هویت......190
نمودار 4-8: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص كلی هویت...............191
نمودار 4-9: هیستوگرام توزیع فروانی شاخص احساس عدالت سیاسی......195
نمودار 4-10: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص احساس عدالت اقتصادی...199
نمودار 4-11: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص احساس عدالت فرهنگی....201
نمودار4-12: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص احساس عدالت منزلتی......204
نمودار 4-13: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص کلی احساس عدالت.........205
نمودار 4-14: هیستوگرام توزیع فراوانی شاخص مشروعیت دولت208
فهرست شكلها
شكل 2-1: عناصر ملت از نظر دیوید میلر...................................................42
شكل 2-2: انواع جامعه و وفاق اجتماعی از نظر دوركیم..........................51
شكل 2-3: انواع كنش در نظریه هابرماس...................................................74
شكل 2-4: نظام جامعه....................................................................................84
شکل 2-5: ابعاد هویت ملی (جامعه ای). ................................................. 85
شكل 2-6: دسته‌بندی جوامع بر اساس شاخصهای عدالت از نظر دیوید جیل....121
شكل 2-7: دسته‌بندی انواع عدالت..............................................................130
شكل 2-8: انواع بحران و محورهای استعمار جهان حیاتی در نظریه هابرماس.......140
شكل 2-9: ابعاد مشروعیت سیاسی.............................................................142
دانلود طرح توجیهی پوشال کولر